Δέκα πράγματα που ξέρω για την Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης και την Ντόρα Τσάτσου

Δέκα πράγματα που θυμάμαι για τη Ντόρα Τσάτσου

1. Τα λόγια γι' αυτήν

«Εμένα προσωπικά μου φαίνεται περίεργη αυτή η αφοσίωση στο πρόσωπο της κ. Τσάτσου»(1)

Απορία ενός μέλους του νεοδιορισμένου Διοικητικού συμβουλίου της Κ.Σ.Ο.Τ., το οποίο τον Αύγουστο του 1988 ήταν υπεύθυνο για τη μη ανανέωση της θητείας τής τότε διευθύντριας Ντόρας Τσάτσου και την απόπειρα αλλαγής τής κατεύθυνσης της Κρατικής με την πρόσληψη της Βουλγάρας καθηγήτριας μπαλέτου Γκαλίνας Μπογκόεβα. Τα άλλα μέλη:

Νέλη Καρά, Σοφία Παπανδρέου-Κατσανέβα, Μαρία Ντότσικα και ο Ασσαντούρ Μπαχαριάν, ο οποίος σύντομα διαχώρισε δημόσια την θέση του(2).

2. Τη μάχη γύρω από το σώμα της

Το 1988 είχαμε τη μοναδική περίπτωση κατάληψης κρατικού καλλιτεχνικού εκπαιδευτικού ιδρύματος από τους καθηγητές του με καλλιτεχνικά και όχι οικονομικά αιτήματα. Το Σεπτέμβριο του '88, οι καθηγητές της Κρατικής, με αίτημα τη διατήρηση της φυσιογνωμίας τής σχολής έναντι της επαπειλούμενης μεταλλαγής της, κατέλαβαν τη σχολή. Στους επόμενους τρεις μήνες, διέμεναν με βάρδιες μέσα σ' αυτήν, συνέχισαν να διδάσκουν τα μαθήματά τους, διεξήγαγαν εισαγωγικές εξετάσεις. Μετά την ανακατάληψή της από την αστυνομία, οι καθηγητές, με συμπαραστάτες το σύνολο του ελληνικού χορού και με ορατό το κόστος της απόλυσής τους, αρνήθηκαν (πράγμα ακατανόητο για τα σημερινά ανακλαστικά) την πρόσληψή τους από την νεοεγκαθιδρυθείσα διεύθυνση. Οι λίγοι που μήδισαν δεν μπόρεσαν να παρουσιάσουν σημαντικό έργο και εκδιώχθηκαν μαζί με τη διεύθυνση, μετά από δύο χρόνια.

3. Η Ντόρα Τσάτσου ήταν ο δικός μας Αχιλλέας

Όταν ήμασταν μικροί και παίζαμε πόλεμο ή ποδόσφαιρο υπήρχε πάντα κάποιος στον οποίο προσβλέπαμε, συνήθως μεγαλύτερος, που ήταν ο ήρωας μας και θέλαμε να του μοιάσουμε. Λυγερός και αποτελεσματικός, καλός αλλά απρόσιτος όπως είναι όλοι οι ήρωες, μας ξάφνιαζε όταν τελικά μας απεύθυνε τον λόγο και αποκαλυπτόταν ότι τόσον καιρό μας κοίταζε. Κάποιος που σκεφτόμασταν ότι θα θέλαμε να γίνει φίλος μας, αλλά το σκεφτόμασταν δειλά, γιατί ξέραμε ότι αυτός άνηκε αλλού, ήταν μεγάλος. Ήταν αυτός που ανυπομονούσαμε πότε θα έρθει να παίξει, γιατί τότε είχαμε ελπίδα απέναντι στους αντιπάλους μας. Όταν επιτέλους ερχόταν, η μάχη μας αποκτούσε επικό χαρακτήρα, έστω κι αν χάναμε, δίναμε τη μάχη μας, γιατί ακόμα και να πισωπλατούσαμε, είχαμε κι εμείς έναν ήρωα, ήταν ο Αχιλλέας μας που θα έβγαινε από τη σκηνή του και θα έσωζε, έστω και προσωρινά, μόνο με την παρουσία του, τα καράβια μας.

Καθώς ετοιμαζόμασταν να πολεμήσουμε δεν ξέραμε για το τέλος που θα συνέβαινε αργότερα, όταν θα μεγαλώναμε, και θα φεύγαμε από τη γειτονιά. Μα ποιος ήταν αυτός ο πόλεμος; Και μάλιστα στο χορό!

Υπάρχει ένας πόλεμος, πραγματικός, με παρατάξεις, αντίπαλους ανελέητους στις επιδιώξεις τους, νίκες και ήττες, αλλαγές θέσεων, συμμαχίες, πάρσιμο σημαιών και κάστρων. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι είναι εσωτερική υπόθεση μεταξύ κάποιων τεχνοτροπιών της τέχνης του χορού, όπως συνέβη και στην ιστορία της τέχνης του δέκατου ένατου και εικοστού αιώνα, μεταξύ Μπαλέτου και Σύγχρονου χορού, μεταξύ αφήγησης - αναπαράστασης και αφαίρεσης, μεταξύ ενός χορού ηδονοβλεπτικού και ενός χορού που λειτουργεί με παράμετρο την σκέψη, μεταξύ ελληνοκεντρικότητας και παγκοσμιοποιημένης διάχυσης κουλτούρας, ή απλώς, μεταξύ δύο θυγατέρων πολιτικών, αλλά δεν είναι τόσο απλοϊκά καθαρή η οριοθέτηση των αντιπάλων. Τέσσερα χρόνια μετά από τον θάνατο της Ντόρας Τσάτσου, η έλλειψη της είναι κρίσιμη για την πορεία του χορού στην Ελλάδα, ειδικά αυτήν τη στιγμή όπου πρέπει να επιλέξουμε εκ νέου το δρόμο του, όπου φαντάσματα του παρελθόντος διεκδικούν θέσεις, λες και η ιστορία ξαναγράφεται και οι μάχες πρέπει να ξαναδοθούν.

Η θέση μου θέλει να απηχεί την άποψη πολλών που θεωρούν ότι η σύγκρουση του 1988 είναι μία κορυφαία φάση μιας συνεχιζόμενης ιδεολογικής διαμάχης. Η διαμάχη είναι μεταξύ μιας άποψης για την τέχνη ένοχης για εγγενή αυταρέσκεια και δραπέτευση από την πραγματικότητα και μίας τέχνης που κάποιοι επιμένουν ότι μπορεί να μας ενώσει με αυτό που υποψιαζόμαστε ότι υπάρχει όταν βλέπουμε τους θείους μας να χορεύουν, όταν ακούμε να τραγουδάνε και να λένε ιστορίες, όταν κοιτάμε τον ουρανό και τα χωριά μας.

Είμαστε πολλοί αυτοί που δεν θέλουμε να αισθανόμαστε ότι αυτή η χώρα έχει κατακτηθεί, αλλά έχει χώρο και για εμάς.

Η Ντόρα Τσάτσου δε ζεύτηκε στο άρμα του νεορομαντισμού του Αμερικάνικου μοντέρνου χορού ή της κάθετα παγιωμένης ερμηνευτικής στάσης του Γερμανικού, όπως οι συνήθεις μεταπράτες του χώρου, οι οποίοι χωρίζονται σε εμπορικές αντιπροσωπίες και μάχονται αλλήλους για μερίδιο της αγοράς μαθητών. Αν θελήσουμε να ενώσουμε λόγια της – ιδέες της - ύφος, τα αραιά ίχνη θα τη φέρουν πιο κοντά στον Θεόφιλο Καΐρη και την έπαρση της ερευνητικότητας του Ελληνικού διαφωτισμού.

Η θεολογία του ωραίου στο Μπαλέτο τής ήταν αδιάφορη για να είναι ο αληθινός αντίπαλός της. Στόχος της ήταν ο χορός να συνδεθεί με την διατρητική δύναμη του λογοκεντρισμού της Ελληνικής σκέψης. Η υποτακτικότητα του Μπαλέτου, κληρονομιά των καθεστώτων που το εξέθρεψαν, αλλά και το «όλα πάνε» του Μεταμοντερνισμού των παγκοσμιοποιημένων καπιταλιστικών οικονομιών δεν μπορούσαν να την γοητεύσουν. Δεν ήταν τυχαίο ότι στο θέατρο προσπάθησε να βρει τα νοήματα που η τέχνη του χορού συνήθως διακοσμεί ξοδεύοντας σώματα. Κάποιοι θα πουν «ωχ πάλι ο εθνοκεντρισμός της γενιάς του 30», αλλά μήπως η Ντόρα ήξερε καλύτερα από όλους μας τι πραγματικά πολεμούσε ο Σεφέρης?

Εξηγούμαι: ο χορός με το τέλος της μεταπολίτευσης γίνεται και στην Ελλάδα πεδίο αληθινής σύγκρουσης, με αντικείμενο το σώμα. Ο καταναλωτισμός έργων τέχνης, ο οποίος συμβαδίζει με τις μόλις τότε αποκτημένες αστικές ελευθερίες, επιτρέπει μεν την ελευθερία επιλογής ύφους, αλλά βρίσκει στο χορό την ιδανική καλλιτεχνική έκφραση όπου συνήθως αποφεύγεται η απαίτηση νοημάτων, για χάρη μιας άλογης διασκεδαστικότητας. Έτσι ο χορός γίνεται σημαία-απολογητής μιας κοινωνίας που σε λίγο η μόνη διέξοδος της θα είναι να καταναλώνει χωρίς καμία πρόταση ενδοσκόπησης. Μια τέχνη η οποία προσφέρει άλλοθι τέχνης σε απλές διαχειρίσεις εικόνων σωμάτων εσαεί νεότητας - οριοθετημένης σεξουαλικότητας και εγωκεντρικής συναισθηματικότητας. Αυτός είναι ο χορός στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, μια τέχνη που μπορεί εύκολα να συγχέεται με τις εικόνες και τις διαδικασίες των διαφημίσεων στα λάιφ στάιλ περιοδικά.

Σ’ αυτό το διανοητικό πεδίο σύγκρουσης η Ντόρα Τσάτσου, ως διευθύντρια της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, διατύπωσε καθαρά το αίτημα και χρησιμοποίησε τη δύναμη της για να κατευθύνει το εκπαιδευτικό σύστημα προς ένα χορό ανεξάρτητο από πανωσηκώματα με Δυτικοευρωπαϊκές προσόψεις. Ένα χορό ο οποίος θα χρησιμοποιούσε μεν τις αισθητικές τεχνικές επινοήσεις του παρελθόντος, αλλά με κριτική απόσταση, χωρίς την ανερώτητη υποταγή και φανφαρονισμό μιας βιαστικής, αλλά όψιμης αστικοποίησης. Όλες οι αισθητικές πρακτικές του χορού από το Μπαλέτο μέχρι και το Σύγχρονο χορό θα χρησιμοποιούνταν ως εργαλεία συνομιλίας με το παρελθόν και ερμηνείας του παρόντος σε αυτήν εδώ τη χώρα.

Ποιοι δεν κατάλαβαν ότι πίσω από την επιδίωξη της Ελληνοκεντρικότητας στο καλλιτεχνικό πεδίο, έφεγγε η πιθανότητα αυτοδιάθεσης στο κοινωνικό;

4. Η μορφή της 

στη φωτογραφία του Δρομάζου, τα μάτια της, η μύτη της, το χαμόγελο της, το δέρμα της

Συνηθισμένοι πια σε ιδέες για την ελληνική ομορφιά, φτιαγμένες στη φαντασία των Βορείων, μένουμε έκπληκτοι από το πόσο οικεία, αλλά και παλιά είναι η ομορφιά της. Η μορφή της είχε κάτι το λιτό και ατσαλωμένο, πλασμένο σε νηστείες όχι θρησκόληπτων αλλά πολιορκημένων. Η μύτη κυρτή, αλλά δυνατή και επίμονη, το χαμόγελο γνωστικό αλλά και σιωπηλό από ευγένεια. Το βλέμμα της φανερά ερευνητικό για να ξέρεις ότι σε κοιτάζει, καμιά σχέση με το συνηθισμένο βλέμμα των χορευτριών που εκλιπαρεί τον θαυμασμό μας και συσσωρεύει φόβους απορρίψεων. Είχε την πονηριά και την στωικότητα της γυναίκας που επιβίωσε Βυζάντιο, Κατοχή, ‘21, αλλά είχε και την υπερηφάνεια, την έπαρση της Μικρασιάτικης αρχοντιάς. Πρωτοφανέρωτη φεμινίστρια που δεν περιοριζόταν στην άρνηση, αλλά άφηνε και τα μαλλιά της μακριά. Η Ντόρα Τσάτσου δεν ήταν μόνο Μικρασιάτισσα αλλά και Μανιάτισσα, Σουλιώτισσα.

5. Ο χώρος γύρω της

Είχα επισκεφτεί το σπίτι της όχι περισσότερες από 3 - 4 φορές. Ήταν ένα πυκνό σπίτι, όπου κυριαρχούσαν λαβύρινθοι βιβλίων και κάτι που έρχεται καμιά φορά μαζί με αυτά. Επάνω στα έπιπλά της (όχι λευκά σαν τα μεταμοντέρνα που αρνούνται την ύπαρξη του ανθρώπου, εξαφανίζουν τη σκόνη και τείνουν να είναι σαν κανείς να μην κατοικεί και σαν να μην γράφεται η ιστορία) βαριά βιβλία που αν τα ανοίξεις μυρίζεις τις ζωές των παρελθόντων. Σπίτι σε παρακείμενο χρόνο, σαν ένας άνθρωπος που μεταφέρει από τον πατέρα στην κόρη, από τον θείο στην ανιψιά, λέξεις-ερμηνείες από τους αρχαίους Έλληνες στον Σπινόζα, στο τώρα. Λέξεις που η ετυμολογία τους φέρνει συζητήσεις, λύσεις.

6. Στο μάθημά της

Πριν η τεχνική χορού Γκράχαμ απογίνει ένα φορμαλιστικό κοστούμι αναμνήσεων κωδικοποιημένου πάθους, ήταν μια άσκηση, όπου οι κινήσεις απαιτούσαν πέρα από την κιναισθησία και την υπαρξιακή εμπειρία του μαθητευόμενου. Το μάθημα της, αλλά και η διεύθυνσή της ήταν ήρεμα, χωρίς την αυταρχικότητα των μεγάλων παραγωγικών σχολών τεχνικής, χωρίς την αδιαφορία που συναντάμε στα μεταμοντέρνα μαθήματα. Δίδασκε χωρίς την ανάγκη ειδωλολατρίας που συνήθως ελλοχεύει δίπλα στον ενθουσιώδη, αλλά και επηρμένο και αυτάρεσκο δάσκαλο. Αντίθετα με αυτό, το κείμενο η Ντόρα απέφευγε τα επίθετα και προτιμούσε τα απαρέμφατα και τα ρήματα. Δεν προσπαθούσε να σε γοητεύσει, αλλά σιωπηλά σε παρότρυνε να βρεις την σχέση σου με αυτό που ισχυριζόσουν ότι ήθελες να πεις.

7. Το ειρωνικό της τύχης της

Μα δεν είναι ειρωνεία να περπατάς δίπλα σε όνειρα αριστερά, να είσαι αρχοντικά αναιδής σαν αναρχικιά της δεξιάς και να σε εξοβελίζει ένα τμήμα της σοσιαλιστικής κυβέρνησης και να αποκαθιστά το έργο σου η Ν. Δημοκρατία?

8. Τη σχολή που διοίκησε, την Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης, και όχι για συντομία Κρατική Σχολή Χορού

Δεν είναι η ανάγκη συντόμευσης ο λόγος αυτής της μετονομασίας, αλλά η σιωπηλή διολίσθηση από την αρχική διάσταση της τέχνης του χορού στην Ελλάδα, τέχνης ολικής που συνδέεται με την Αρχαία τραγωδία σε ένα άλλο μοντέλο, το οποίο την αποκόβει από το πολιτιστικό παρελθόν για χάρη μιας εργασιακής αναγκαιότητας, εξειδίκευσης. Μια σχολή που σχεδίασε ο Κοντολέων πάνω στο λόφο του Λυκαβηττού σαν σπίτι στην Ήπειρο ή στα βράχια των νησιών. Μια σχολή σε μέτρο ελληνικό, όταν μπαίνεις δε χάνεσαι, αλλά κοχλιωτά σε τυλίγει μέσα της για να σε ωθήσει προς το γαλάζιο της ταράτσας, τα βράχια και τις μυρωδιές του Λυκαβηττού. Μια σχολή που δεν θέλει να παραστήσει κάτι άλλο από αυτό που χρειαζόμαστε, μια ακαδημία χορού απαιτούν οι εισαγωγείς λέξεων ξεχνώντας ότι ακαδημία σημαίνει αυτό που αποπειράθηκαν η Κούλα Πράτσικα και η Ντόρα Τσάτσου. Γι’ αυτό και ακροβάτησαν σε αυτόν το δρόμο, ισορροπώντας, αλλά απαιτώντας την Ελληνικότητα όχι σαν εθνικοσοσιαλιστική μίμηση μα σαν απόπειρα να συνθέσουμε με όσα κομμάτια μας βρούμε κάτι αυθεντικά δικό μας, και να συνδεθούμε όχι τόσο με την παράδοσή όσο με την κοινωνία που θα θέλαμε να σχηματιστεί γύρω μας.

9. Τη σιωπηλή γιορτή

Το 1999, όταν συνειδητοποιήσαμε το αναπόφευκτο τέλος, 8 μαθητές της αποφασίσαμε να οργανώσουμε την παράσταση με τίτλο «Το μαγικό ραβδί», χορογραφώντας από ένα τραγούδι ή μουσικό έργο το οποίο θα μας πρότεινε η ίδια η Ντόρα. Ήταν ο μοναδικός τρόπος που σκέφτηκα για να την συνοδεύσουμε τις τελευταίες ημέρες της. Οι προετοιμασίες κράτησαν τέσσερις μήνες, κατά τους οποίους, σύμφωνα με το σχέδιο μου, την επισκεπτόμασταν με πρόσχημα την παράσταση. Θυμάμαι την αγωνία μας αν θα προλαβαίναμε να κάνουμε την παράσταση, τον κόσμο να ανοίγει καθώς την έφερναν, θυμάμαι να ψάχνω μέσα στο σκοτάδι για τα μάτια της, για τις σκέψεις της καθώς μας κοίταζε, θυμάμαι τα σώματα όλων όσων συμμετείχαν και μέρους του κοινού που σταδιακά ερχόντουσαν και γέμισαν την σκηνή στο τελευταίο κομμάτι εκείνης της βραδιάς, φτιαγμένο από την Τιτή Αντωνοπούλου. Η αφήγηση λέει ότι είχε βαστάξει μέχρι την παράσταση και την επομένη ημέρα κατέρρευσε. Είχαν πάρει μέρος χορογραφώντας οι Μαρία Ανθυμίδου, Τιτή Αντωνοπούλου, Νανά Βαχλά, Αντιγόνη Γύρα, Μάχη Δημητριάδου, Όλια Ιωάννου, Ντορίνα Καλεθριανού, Δήμητρα Κρητικίδη, Κωνσταντίνος Μίχος.

10. «Πάλι αυτή η μελαγχολία του παρόντος» 
μου λέει καθώς το διαβάζει «αυτό που αναζητάς είναι το παλιό καλό μέλλον». 
Κι εγώ της απαντώ: «Ναι».

Σημειώσεις

1. Ραλλίδη, Τζούλια, Το Βήμα, 24.7.1988.

2. Αποσπάσματα εφημερίδων, ανακοινώσεων Σωματείου καθηγητών ΚΣΟΤ, Συλλόγου γονέων, Σωματείου Ρυθμικής από το αρχείο της Μαρίας Ανθυμίδου.

19 / 12 / 11

γιατί καταλαμβάνουμε την Λυρική νο. 1381960

http://www.tanea.gr/latestnews/article/?aid=4666777

Ο Γιόνας Κάουφμαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την Πέμπτη

Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ: Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2011

Κανονικά θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 20 Οκτωβρίου η εμφάνιση του Γιόνας Κάουφμαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Σε περίπτωση που, λόγω απεργίας, δεν καταστεί δυνατή η συμμετοχή της Ορχήστρας, τον διάσημο τενόρο θα συνοδεύσει ο προσωπικός του πιανίστας Στελάρο Φαγκόνε.

Σε αυτή την περίπτωση, το Μέγαρο Μουσικής ανακοίνωσε ότι θα προσφέρει στους κατόχους των εισιτηρίων της συναυλίας του Γιόνας Κάουφμαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν δωρεάν τη συναυλία της σοπράνο Μαρλίς Πέτερσεν που θα πραγματοποιηθεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2012, σε ημερομηνία που θα ανακοινωθεί.

Ο Γιόνας Κάουφμαν θα ερμηνεύσει όλες τις άριες που έχουν περιληφθεί στο αρχικό πρόγραμμα: άριες από τον ιταλικό βερισμό (των Πονκιέλλι, Τσαντονάι, Τσιλέα, Μασκάνι, Τζιορντάνο, Πουτσίνι, Λεονκαβάλλο)- το πιο δημοφιλές είδος όπερας- μαζί με άριες του Βέρντι και του Βάγκνερ.

Η συναυλία ξεκινά στις 20:30 το βράδυ.

Γιατι καταλαμβάνουμε την Λυρική  νο 1

21 / 10 / 11

πολύ πριν οι release τεχνικές γίνουν μόδα

Jul 28, 11:30 PM

Τόσα χρόνια προσπαθώ, χωρίς αποτέλεσμα, να βρω ποιός είναι αυτός ο καταπληκτικός χορευτής, από τον οποίο το μόνο που έχουμε είναι αυτά τα 31'' στη "Στέλλα" του Κακογιάννη,
και άλλα τόσα χρόνια προσπαθώ να καταλάβω πως χόρεψε με αυτό τον τρόπο. Ήταν λαϊκός χορευτής ή της τότε Λυρικής; Από που ήρθε αυτός ο χορός που μας θυμίζει τόσα;
Στο 0' 58'' βλέπουμε τις αργές πιρουέτες χωρίς προετοιμασία ενώ ταυτόχρονα κάνει πλιέ, τις οποίες τις είδαμε στον έντεχνο χορό στο Push comes to shove της Twyla Tharp με τον Μπαρίσνικωφ 30 χρόνια μετά,
στο 1' 07'' έχουμε τις Καννιγκχαμικές στρέψεις του κορμιού,
στο 1' 10'' θυμίζει κάτι από τις στροφές των χορευτών στο πάγο και τους μπρέικερς,
η πόζα στο 1' 19'' μου φέρνει Γερμανούς εξπρεσσιονιστών και την Βίγκμαν,
η αιφνίδια ακινησία χωρίς ένταση στο 1' 21'' είναι καθαρό Newark της Τρίσας.

Και αμέσως έρχονται στο μυαλό ερωτήσεις:
Τι ακριβώς κάνει ο έντεχνος χορός; εμείς θεωρούμε ότι με τον αποκαλυπτικό χαρακτήρα του προηγείται της εποχής του αλλά μήπως νομιμοποιεί με καθυστέρηση χρόνων λαϊκές εκφράσεις οι οποίες υπάρχουν ήδη;
μήπως τις εξομαλύνει; σαν την μουσική του Χατζηδάκη και ότι έκανε στα ρεμπέτικα;
που πήγε αυτή η κινητική μνήμη; διότι το κοινό της εποχής στον χορό του άγνωστου μας χορευτή είδε κάτι οικείο ως προς τις συνήθεις προσλαμβάνουσες του,
υπάρχει, τώρα πιά, κοινωνική και πολιτιστική κινητική ιδιαιτερότητα που ξεφεύγει ή συμπλέκεται δημιουργικά με τις  κυριάρχουσες εισαγώμενες;
και τελευταία ερώτηση, την οποία δεν μπορώ να εξηγήσω λογικά, κοιτάζω τον χορό αυτού του μαυριδερού χορευτή και χωρίς να τον ξέρω μπορώ να τον δώ να κατεβαίνει σε  διαδηλώσεις το '55 (στην Κύπρο, στην Αθήνα αλλά και στην Αλαμπάμα), πράγμα που δεν μπορώ να το δω όταν κοιτάζω σύγχρονο χορό, ανεξάρτητα αν γνωρίζω ότι κάποιοι απο τους σημερινούς χορευτές είναι πολιτικά ενεργοί, γιατί;

28 / 7 / 11

  

για την παράσταση της ομάδας χορού "Κι όμως κινείται"

Ο Καμίλο και ο Άγγελος εναντίον της Πάτυ και όλου του κόσμου

Είναι Κυριακή, την ίδια ημέρα που η Πάτυ και ένα περίπλοκο σύστημα δημοσίων σχέσεων προσκαλούσε 10.000 παιδιά και γονείς, μικροαστούς και σελέμπριτις, στο Γήπεδο του Τάε Κβον Ντο σε μια θριαμβευτική αποδοχή της συγκαλυμμένης παιδικής πορνογραφίας. Εγώ γυρνάω το κεφάλι μου προς τις πάνω θέσεις του ιδρύματος Κακογιάννη, ψάχνω μέσα στο σκοτάδι του θεάτρου να δω πως αντιδρούν οι 10 μαθητές-τριες  από το Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο που έχω φέρει να δουν την παράσταση της ομάδας «Κι όμως κινείται», ( ομολογώ με ανησυχία, είναι τώρα αυτή παράσταση για παιδιά; με καβαλιστικά σύμβολα στον τίτλο, έναν μαυριδερό οστεοφύλακα με πάνες και περιλαίμιο παπά για πρωταγωνιστή, με ανησυχητικές κινήσεις στους γοφούς και υπόνοιες ότι στον παράδεισο είναι βαρετά). Ακούω τα γέλια τους, γιατί γελάνε; κατάλαβαν το αστείο του Καμίλο για τους μετανάστες στην κόλαση;

Ψάχνω την Μικαέλα, προχτές στο διάλειμμα βγήκε στην αυλή και έτρεχε χορεύοντας με ανοιχτά τα χέρια προς την βροχή που έπεφτε, μόλις χτύπησε το κουδούνι ξαναμπήκε στην τάξη για να κάνει μάθημα σύγχρονου χορού και εγώ αναρωτιόμουν τι μπορώ να της διδάξω, παρά μονάχα πως να απαιτεί και να βρίσκει Νόημα στον χορό.

Σκεφτόμενος ότι οι κύριες προσλαμβάνουσες εικόνες χορού που έχουν   τα περισσότερα παιδιά σας, είναι ο σεξισμός των βιντεοκλίπ και η σωματομετρική πειθαρχία των σχολών μπαλέτου, τα έφερα να δουν την παράσταση « IL paRЯaiso 2 / Κακές Παρέες »

Ενάντια σε όλα αυτά είχε να παλέψει η παράσταση, αλλά τελικά οι αντίπαλοι της ήταν περισσότεροι.

-  Ο πρώτος αντίπαλός της ήταν φυσικά η εικονολατρική ακινησία των Τηλεοπτικών Χορογραφιών 32 Ιντσών, εκεί όπου το παιδικό σώμα σπαράζει για να χωρέσει και να ρουφήξει το μάτι του θεατή με απομιμήσεις κινήσεων που δεν έχει βιώσει ακόμα. Απέναντι τους, στάθηκαν ο Καμίλο μαζί με τους 7 συντρόφους του, πρώτα προσκαλώντας μας από έξω στο φουαγέ με τον διονυσιασμό του λαϊκού σώματος και θεάματος και μετά μεταφέρνοντας μας  μέσα σε μια σκηνή όπου άνοιγε χωρίς τελειωμό στον οριζόντιο αλλά και κάθετο άξονα. Εκεί όπου τα σώματα ακόμα και ακίνητα διέσχιζαν τον αέρα σαν τα γλυπτά στις πλώρες των αρχαίων καραβιών. Συναντιόντουσαν σε οποιαδήποτε στάση οπουδήποτε στον χώρο, παίζοντας, συγκρουόμενα, υπερβαίνοντας, διαπερνώντας φαλλικά ή γυναικεία αρχετυπικά σχήματα και με αυτό τον τρόπο σκόραρε το πρώτο 1 – 0 εις βάρος του υπερκινητικού αλλά στην ουσία κλειδωμένου λιμπιντικού σώματος στα τηλεοπτικά σώου.

-  Μετά εμφανίστηκε η τρομερή Βαρύτητα και ο επακόλουθος φόβος, αλλά η ομάδα κέντησε ψιλοβελονιά σωμάτων και κρίκων και άφησε να πάρει την ανάσα μας ο θαρραλέος λυρισμός του να ξαποσταίνεις ενώ στηρίζεσαι μόνο σε ένα σημείο εκεί ψηλά στα 10 μέτρα. Το θαυμαστό έγινε αγωγή ηρωισμού, και συγχρόνως ταπεινότητας, δεν πετάς στον αέρα για να είσαι πάνω από τους άλλους αλλά για να προσκαλέσεις τους άλλους. Και ο Καμίλο γελούσε, ανάποδα στα 5 μέτρα πάνω από την γη.

-  Μα αμέσως ξαναεπιτίθονται, το Λίπος του θαυμαστού συνοδευόμενο από τον ήχο του τςςςς που έκανε ένας θεατής πίσω μου που είχε μπερδέψει την παράσταση με το Μεντράνο που κάποτε έπαιζε πιο κάτω, τα ακροβατικά και το απόλυτα οργανωμένο σώμα μπλέκουν στα γλιστερά δίχτυα τους μερικούς από τους 8 μαχητές μας. Αλλά τότε αυτοί δεν έχουν ξεχάσει το Νόημα, βγάζουν ο καθένας ένα κομμάτι από την καρδιά τους τα ενώνουν και αυτό τους οδηγάει ψηλά, διαφεύγουν από τους κύκλους των αγγέλων που δεν φτάνουν για να εγκλωβίσουν κανέναν, τα σώματα τους κατάφεραν και συγκρατήθηκαν με μυστικούς κόμπους από τα λυμένα σχοινιά, η γη δεν τους κράτησε χαμηλά σαν ζώα.

-  Και μετά; Μετά μέσα από το σκοτάδι του κοινού ξεπροβάλει η Κριτική, έχει το πρόσωπο του Λάμπαν ή όποιου διάολου καθηγητή χορογραφίας ή ανταγωνιστή χορογράφου και κρατάει μια ζυγαριά και αρχίζει να φορτώνει κατηγόριες ακονισμένες  στο αμόνι των γραφειοκρατικών κανόνων χορογραφίας « χρησιμοποιήσατε τα αντικείμενα και τον λόγο για να εκβιάσετε νόημα καθώς οι κινητικοί σας συνδυασμοί ήταν απλοϊκοί και χωρίς εσωτερική ενότητα, τα ακροβατικά σας κατάφορτα από εμπειρία δεν έκρυβαν τον φόβο σας για οτιδήποτε  αιφνίδιο, η δομή των επιμέρους μερών επαναλαμβανόμενη, τώρα ένα ομαδικό, τώρα ένα σόλο, τώρα ένας μονόλογος κλπ». Ο Καμίλο και ίσως ένας δυο άλλοι προσπαθούν να ισορροπήσουν βάζοντας στην ζυγαριά το «μα όλοι αυτό κάνουν, και οι Σεξ ντε λα  Μπεεε και η Ανν ντε Κατεργάρ» αλλά αυτό δεν φτάνει, συγχρόνως από δίπλα (είχαν να παλέψουν και ενάντια του) το σύστημα επιχορηγήσεων ψιθυρίζει «...αυτό που μετράει είναι τα εισιτήρια, βάλτε και άλλα ακροβατικά, βάλτε και άλλα ακροβατικά, θα επιχορηγούνται μόνο  ομάδες που μπορούν να παίξουν στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς» και είναι κρίσιμη η στιγμή γιατί αν, αν ο Καμίλο χάσει, εγώ θα πέσω στα μάτια των παιδιών μου που τα έφερα αφού αυτά μόνα τους είχαν ήδη αποφασίσει ότι Χορός είναι η έκφραση συναισθημάτων και σκέψεων.

Αλλά εκεί την τελευταία στιγμή, ο Καμίλο κοιτάζει γύρω του και γκραααν βζουουμ έρχεται προς βοήθεια κουβαλώντας μια σκάλα η υπόλοιπη ομάδα. Η μόνη σταθερή συλλογική απόπειρα δημιουργίας στον Ελληνικό χορό, ερασιτέχνες μαζί με επαγγελματίες, ρακένδυτοι και πολύχρωμοι, σώματα φτιαγμένα στο δρόμο και σε στούντιο της Νέας Υόρκης, τους συναντάς σε πορείες και σε σκηνές θεάτρων. Η σκάλα τους θαρρώ πως είναι η ονειροδρόμος σκάλα του Αγ. Ιωάννη του Σιναϊτου και δεν φαίνεται  να στηρίζεται πουθενά, υψώνεται προς τον ουρανό, και στέκονται σε κάθε σκαλί της, ο Γιώργος  Αμέντας σε αυτο της Ησυχίας, η Παυλίνα Ανδριοπούλου στο της Ταπεινοφροσύνης, ο Βασίλης Δημάς στης Διακρίσεως, ο Χριστόφορος Μακατσώρης στης Υπακοής, η Χρυσάνθη Μπαδέκα στης Αγρυπνίας, η Μαρία-Λουίζα Παπαδοπούλου στης Προσευχής, η Χριστίνα Σουγιουλτζή στης Μετανοίας και όλοι μαζί τα ανεβαίνουνε ένα ένα και προσπαθούν να τον τραβήξουν. Από κοντά τραβάνε ψηλά και οι μικροί μαθητές μου, την επομένη ημέρα όταν όλοι μαζί συζητήσαμε στην τάξη για την παράσταση, η 12χρονη Δάφνη μας εξήγησε ότι η λέξη ακροβατικά ετυμολογείται από το σώμα που βαδίζει στα όρια του και ο 12 χρονος Άγγελος εξερράγη «ναι ήταν χορός». Όλοι, μαζί και εμείς τείνουμε το χέρι στον Καμίλο για να τον βγάλουμε από την δύσκολη θέση που μπορεί να πέσει (μα πέφτει ο Καμίλο;) μαζί με τον Νέο Ελληνικό Χορό. Θα το πιάσει να πιαστούμε και να απογειωθούμε αφήνοντας στην ζυγαριά τα βάρη; (ερωτηματικό αλλά εγώ είμαι σίγουρος).

Η αξία μιας παράστασης τέχνης δεν εκταμιεύεται μέσα στο παροδικό τώρα μιας μοναδικής θέασης (αυτό το απαιτούμε μόνο στα καταναλωτικά προϊόντα) αλλά στο συνεχές της γενικότερης παρουσίας. Η σημαντικότητα της ομάδας χορού Κι όμως κινείται έγκειται στο σπάνιο γεγονός να έχουμε στην χώρα μας μια ομάδα χορού που ενώ δουλεύει με εναέρια χορογραφία ταυτόχρονα αγωνίζεται να αποφύγει τον κομφορμισμό του καταναλωτικού θαυμαστού που συνοδεύεται με αυτή την τεχνική γνώση. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό που ξεκίνησε με την Τρίσα Μπράουν στο “Man walking down a building” ήταν η επέκταση του ανθρώπινου σώματος και της αντίληψης μας γι’ αυτό, τώρα πια έχει καταντήσει θέαμα που συνοδεύει τον (άλλο) Δάντη στα μπουζούκια για να παραγγείλουνε και φαγητό.

Πριν από την χώρα μας το ΔΝΤ πήγε στην Αργεντινή, και μάλλον έτσι μας ήρθε ο Καμίλο πριν από την Πάτυ. Σκέφτομαι ότι αν και στην Αργεντινή είχαν αυτή την εθνική ρητορεία της επιτυχίας των καλλιτεχνών τους στο εξωτερικό σαν απόλυτο μέτρο ικανότητας (η οποία στην χώρα μας είναι ανάμνηση των προσπαθειών των Ελλήνων αστών του εξωτερικού να κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας έναντι των ντόπιων αγωνιστών το ‘21) θα πρέπει να κάνει και εκεί αίτηση για επιχορήγηση, με την επιτυχία που έχει εδώ θα του έδιναν κάθε χρόνο. Αλλά ξέχασα, το ΔΝΤ κόβει τις επιχορηγήσεις και η Αργεντινή δεν έχει φτιαχτεί σαν έθνος πάνω σε μια αρτηριοσκληρωτική φαντασίωση των άλλων.

Κοιτάζω τον Καμίλο, τον θυμάμαι βλάσφημο αυτοειρωνευόμενο κλόουν να παίζει στον πεζόδρομο κάτω από την Ακρόπολη και σκέφτομαι τι ωραία κοινότητα έχει φτιαχτεί γύρω του, μετά σκέφτομαι σε μια εκπομπή του Γιατζουτζακη στην ΕΤ, έναν Αφρικανό με βαθειά φωνή άλλα άπταιστα ελληνικά να λέει «εμείς οι ξένοι και οι Έλληνες μαζί θα αντιμετωπίσουμε την κρίση».

Κωνσταντίνος Μίχος

ΥΓ.

1)  Όχι, όλα δεν απογειώθηκαν. Είμαι σίγουρος ότι πολύ θα άρεσε στον Captain Beefheart ή τον Robert Frith να έπαιζαν μουσική στην παράσταση. Και θα κερδίζαμε ότι θα ενθάρρυναν τους ντόπιους κιθαρίστες να τολμήσουν να παρατήσουν τον τουρισμό της fusion μουσικής, ενός ιστορικά μεταβατικού στάδιου αποδοχής και σύνδεσης διαφόρων πολιτιστικών ειδών, συνήθως υπέρ του κυρίαρχου. Η μουσική, όταν αυτοπεριορίζεται να μεταφέρει απλά την μελωδία ενός ρεμπέτικου στην ηλεκτρική κιθάρα, μένει πίσω σε μια παράσταση για την επίγεια κόλαση και τον παράδεισο που μπορούμε να φτάσουμε μόνο αν Πιστέψουμε.

2)  Και μια παρατήρηση, για το χιλιογδαρμένο θέμα της κριτικής. Αυτό εδώ δεν είναι ένα κείμενο που παριστάνει το αντικειμενικό, πέρα από τόπο, χρόνο και ιδεολογία. Αυτό ήταν που πρωτοανακάλυψαν οι σοφιστές, ένα κείμενο είναι ένα κείμενο που μιλάει πρώτα για τον εαυτό του. Αυτό εδώ είναι ένα κείμενο που φανερά κουβαλάει την ιστορία μου, την ιδεολογία μου. Ναι χαίρομαι να υπάρχει μια ομάδα που δουλεύει κοινοτικά, δουλεύει τα όρια και τις περιπέτειες του σώματος κονταροχτυπούμενη με τον φανφαρονισμό η την αυταρέσκεια που ταυτίζονται με τον χορό και προσπαθεί να συνδέσει το χωροχρόνο μας με την ιστορία της τέχνης, ποια άλλη εκδοχή της Θείας Κωμωδίας αρχίζει με την ιστορία του Μήτσου που πήγε σαν τουρίστας στην κόλαση αλλά τον κορόιδεψαν και τον κράτησαν σαν μετανάστη; Και ποιό άλλο τσίρκο μας σηκώνει από την θέση μας χωρίς να ξεχάσουμε την κόλαση γύρω μας;

6 / 3 / 11